Nhân sự kiện một trang web cũng tương đối nổi tiếng trong làng tải sách trên mạng gần đây bay màu. Chả biết bị hack hay là đúng như những gì thông báo hiện ra lúc truy cập vào nói rằng trang này bị cục điều tra liên bang mời về uống chè tươi hỏi thăm sức khỏe nữa. Chỉ biết là từ sự kiện này trong hắn cũng trỗi dậy nhiều suy nghĩ về cái chuyện đọc với tải sách trên mạng.
Để làm rõ trước một chút là hắn cũng giống bao anh chị em ngoài kia, cũng tải và sử dụng các tài nguyên dạng này rất nhiều từ bé tới giờ. Phần để tránh bị áp cho cái mũ thuộc về nhóm nói đạo lý thừa tiền và không có quá khứ đọc lậu lẫn tải lậu trên mạng.
Đầu tiên hãy nói về những lý do mà bà con nhà ta phải tải và tìm sách trên mạng chứ không phải mua và trao đổi ở các tiệm sách. Thì hắn tổng kết lại mấy nguyên nhân sau cả chính đáng lẫn vô cùng ngụy biện:
Nhiều quyển cực khó để mua và tìm thấy ở Việt Nam
Như quyển này “Sex in Advertising” hoặc quyển này “The History of Prostitution” chẳng hạn. Có nằm mơ hắn cũng chẳng nghĩ đến cái ngày được đọc bản dịch tiếng Việt chứ đừng nói tới chuyện được xuất bản. Rồi thì nhiều quyển liên quan tới vấn đề khác biệt về văn hóa lẫn chính chị chính em nên càng khó để mà xuất hiện ở ta dưới dạng một bản dịch hoặc được xuất bản thành sách in. Rồi thì chuyện bản quyền và mức giá để sở hữu quyền xuất bản nữa, nhiều cuốn thuộc vào loại sách “cô đơn” không phải ai cũng thích đọc hoặc đủ khả năng để đọc. Rồi thì chi phí để mua bản quyền thì khá lớn khiến các công ty sách và nhà xuất bản phải cân đo đong đếm rất nhiều trước khi xuất tiền để đưa bất cứ một đầu sách nào về. Mua đắt quá mà bán không được thì lỗ chổng vó, mua rẻ rồi tốn công dịch nhưng lại cho ra một phế phẩm thì cũng dở, chưa kể tới chuyện khẩu vị độc giả của ta cũng rất hên xui và lên xuống theo xu hướng chứ không cố định vào một thể loại nào. Thế nên lý do đầu tiên này vô cùng hợp lý để mà thay vì ra ngoài hiệu sách để tìm kiếm rồi lại thất vọng đi về vì không tìm thấy đầu sách mình mong muốn, ta tặc lưỡi lên một trang nào đó tải về máy đọc vậy.
Bản dịch tại Việt Nam không đáp ứng được nhu cầu cả về chất và lượng
Lý do thứ hai cũng cực kỳ hợp lý đó là nhiều cuốn dù đã được phép xuất bản thì lại được dịch thuật không hề “chuẩn chỉ“. Thậm chí nhiều bản dịch còn đi ngược lại những nội dung mà tác giả muốn truyền tải. Câu chuyện này thì có thời gian khá phổ biến và gây tranh cãi trên mạng xã hội rồi, rất nhiều người đã đăng đàn phản biện cũng như phân tích chi li những bản dịch dạng này so với sách gốc nên hắn cũng không muốn đi quá sâu vào quyển nào đoạn nào hoặc dịch giả nào nữa. Chỉ biết rằng trong vô số dịch giả có tâm, có tầm và có năng lực thì cũng không ít dịch giả thời vụ, thiếu kiến thức lần vốn từ khiến nhiều cuốn sách cực kỳ hay, chất lượng trở thành một quyển ngôn tình đúng kia đen lẫn nghĩa bóng. Thậm chí nhiều quyển được mua bản quyền hẳn hoi, được xuất bản rộng rãi bán tại các nhà sách nhưng chất lượng bản dịch lại còn kém cả bản dịch lậu trên mạng đã ra mắt trước đó khiến không ít độc giả cảm thấy ngỡ ngàng và vô cùng tiếc tiền khi mua ủng hộ nhà xuất bản. Thành ra sau nhiều lần bị lỡ và được tiêu tiền ngu thì không ít người dần chuyển qua đọc các bản gốc tiếng anh, để có thể hiểu nguyên bản nhất những gì mà tác giả truyền tải cũng như tránh hiện tượng tam sao thất bản khi dịch thuật và biên tập.
Mua thì đắt và khó khăn trong chuyện nhập khẩu về
Khi đã chuyển qua đọc sách gốc thì vấn đề tiếp theo nảy sinh, đó là làm cách nào để có thể sở hữu những quyển sách đó. Tại Việt Nam thì số lượng các nhà sách bán sách ngoại văn không hề nhiều, kể ra thì chắc không hết được một bàn tay. Tất nhiên cũng có một vài người tự nhập và bán trên mạng, nhưng mức giá thì cũng chả hề yêu thương cho lắm. Tất nhiên rồi vì bản thân những quyển sách như vậy khi bán trên các sàn thương mại cũng đã khá cao, cộng thêm chi phí vận chuyển, thuế má rồi thì có tí lãi cho người bán thì việc mức giá bị đội lên kha khá là chuyện hợp lý mà thôi. Một vài người khác sau vài hồi tìm hiểu thì tự đặt cho bản thân thông qua các sàn thương mại tại nước ngoài, nhưng việc đặt được và sách về tới tay cũng phải qua bảy bảy bốn chín bước vô cùng niêu khê mà chắc là ai đã từng mua bán ở nước ngoài đều hiểu cái 7749 ấy nó nằm ở đâu rồi. Một vài anh chị khác thì lựa chọn mua bản mềm và đọc trên Kindle, ưu điểm của phương án này là nhanh gọn rẻ hơn bản cứng, sách về ngay nhưng nhược điểm là không sờ nắm và hít hà mùi sách mới được. Thành ra nhiều khi ngồi ngẫm nghĩ, có lúc muốn tiêu tiền để có được những bản sách gốc sách chuẩn cũng không hề dễ dàng, nhất là với những người không rành về công nghệ cho lắm. Tất nhiên các dịch vụ mua hàng hộ ở nước ngoài rất sẵn sàng để phục vụ bạn ngay và luôn, nhưng vấn đề về chi phí lại nảy sinh và làm đau đầu những người thích đọc nhiều nhưng hầu bao thì hạn hẹp như hắn chẳng hạn.
Một số tài liệu cực kỳ chuyên ngành
Mà ngay cả những sàn thương mại lớn tại nước ngoài cũng luôn trong tình trạng hết hoặc phải đặt trước. Và mức giá thì khiến không ít anh chị em đang học và nghiên cứu phải toát hết mồ hôi khi nhìn hóa đơn cuối cùng. Thành ra nếu mà không có nhưng trang dạng chia sẻ sách kiểu ở đầu bài viết hắn nói thì chắc có bán hết ruộng với trâu ở quê cũng không đủ mà tậu đủ các đầu sách để đọc và viết bài luận mất. Đặc biệt đối với các anh em ngành Y và kỹ thuật công nghệ cao. Hắn biết nhiều quyển có khi phải tính bằng ngàn đô mới mua được tập 1 chứ chưa nói cả bộ. Một vài anh em trong ngành không quá thạo kỹ thuật để tải và chuyển sang định dạng có thể đọc được trên máy tính với máy đọc sách thì lựa một dịch vụ theo hắn cũng khá là hay nhưng không hề tốt cho tác giả. Đó là gửi file tải về cho một nhà in rồi nhờ họ in ra, mức giá thì tất nhiên là tốt hơn mua bản gốc rồi, nếu những quyển sách đó mà được in nhiều hình như trên 20 cuốn và cũng có độc giả khác nữa mong muốn sở hữu thì có thể mức giá sẽ còn tốt hơn nữa. Những quyển sách dạng này hay có tên mỹ miều là sách đóng gáy, sách in keo hay sách tài liệu học thuật giá rẻ… Nói chung cũng là một cách lựa cơm gắp mắm theo độ dài cái đũa hầu bao của bản thân mà thôi.
Đó là những lý do chính đáng và hợp lý, vậy còn những lý do phụ mang tính ngụy biện thì sao:
- Nghèo thành ra thay vì mua ta đành gạt nước mắt mà tải lậu về xem vậy, khi nào có tiền có lương hoặc thu nhập cao hơn thì ta sẽ mua ủng hộ tác giả sau. Nhưng cái ngày đó chắc phải xa thật xa, có người còn nhớ và không ít người đã quên lời hứa đó
- Sách tải trên mạng cũng đầy đủ, màu mè trong sách cũng lòe loẹt và khác gì sách mua bản quyền hoặc mua ngoài tiệm đâu. Việc gì phải bỏ cả đống tiền ra mua làm gì, phí của giời để tiền đó ăn chơi cho béo mầm không phải tốt hơn à
- Tác giả phải cảm ơn những người đọc lậu như chúng ta. Vì nếu không có những người như thế thì làm sao số lượng độc giả lên như diều gặp gió được, làm sao tác giả nổi tiếng được nhiều like nhiều follow cơ chứ 😎. Chắc nhiều tác giả nghe xong mấy câu này cũng chỉ biết cười trừ và gạt đi nước mắt mà thôi
…Vân vân và mây mây những lý do như thế mà nếu để kể ra cho bằng hết thì số lượng chữ phải đập chết ăn thịt mấy cái lý do hợp lý kể trên mất. Thành ra hắn tạm giới hạn trong một vài dòng ít ỏi, cũng như liệt kê những câu điển hình, hay gặp vậy thôi.
Rồi hết phần lý do giờ là tới phần nói đạo lý
Là một người cũng tiêu khá nhiều cho những quyển sách để lấp đầy mấy cái tủ sách mini ở nhà, cũng như không ít lần tải nhiệt tình những quyển sách dạng pdf, epub… trên mạng về đọc trên máy tính. Thì hắn suy nghĩ một vài những điều đơn giản như sau:
Nếu ai cũng tải và đọc không mất tiền thì tác giả chết chắc và phải chuyển sang làm Grab là điều không cần phải nghĩ với bàn làm gì. Thành ra nếu có thể kết hợp cả hai hình thức, với những quyển mức giá hợp lý, đã xuất bản tại Việt Nam và có chất lượng dịch từ khá trở lên thì nên được ủng hộ bằng việc mua tại các nhà sách, sàn thương mại tại VN để ủng hộ cũng như giúp tác giả, dịch giả có thêm động lực để viết, để sáng tạo cũng như dịch thuật. Tránh tình trạng tác giả thì đói mầm và dịch giả thì phải chuyển qua làm nghề hướng dẫn viên du lịch nhất là trong hiện trạng không phải ai ở ta cũng có thể đọc thông viết thạo tiếng nước ngoài (đoạn này lúc đầu hắn tính viết tiếng anh nhưng nhận ra rằng rất nhiều sách hay không phải chỉ viết bằng tiếng anh nên chuyển qua dùng từ tiếng nước ngoài cho sang miệng😎). Còn với những quyển sách chuyên ngành tiếng anh, mà quá đắt hoặc khó mua thì có lẽ tạm phải dùng hình thức tải về đọc rồi thông qua những giá trị thặng dư mà những ngành nghề đó tạo ra cho xã hội sau này để bù đắp vào phần thiếu hụt do không bỏ tiền ra mua hồi làm luận văn với nghiên cứu vậy. Tất nhiên vẫn ưu tiên nếu có thể và điều kiện kinh tế cho phép thì nên và rất nên mua để tạo thêm những giá trị cho tác giả, nhà xuất bản và các công ty phát hành sách trong lẫn ngoài nước. Cái này nói có thể hơi dông dài nhưng không chỉ những nhà xuất bản tại ta gặp khó khăn đâu, mà kha khá những công ty phát hành sách lâu đời tại nước ngoài cũng gặp những khó khăn về tài chính trước những hình thức giải trí khác ngoài đọc sách đang trỗi dậy hiện nay. Thành ra việc ủng hộ họ qua việc mua sách bản quyền sẽ giúp ích gián tiếp cho tác giả cũng như trực tiếp cho các công ty đó duy trì và phát triển, tránh để việc một vài những nhà xuất bản như vậy trở thành dĩ vãng và chỉ còn trong các thư viện quốc gia.
Còn vấn đề triệt tiêu hay là mong chờ một cái chết của những trang chia sẻ sách dạng này thì có lẽ sẽ cực kỳ khó. Hắn hay ví những website này như cửu đầu xà vậy, chặt một đầu thì 2 đầu khác mọc ra ngay. Nên việc mong chờ hay hy vọng rằng tương lai tại bất kỳ một nước nào đó không còn tồn tại việc chia sẻ bất hợp pháp những quyển sách như thế là điều không tưởng, nhất là khi nhu cầu tải và đọc lúc nào cũng vô cùng lớn. Chỉ là tại các nước phương tây, luật bản quyền được làm chặt thì hiện tượng tải này tải kia nó không quá ngang nhiên và tự do mà thôi. Còn tại các nước thế giới thứ 3 thì chuyện dùng chùa, tải miễn phí chắc là sẽ còn dài dài. Chỉ mong rằng điều kiện kinh tế tốt lên, dân trí được nâng cao thì người ta sẽ bỏ nhiều tiền hơn để ủng hộ cũng như duy trì một thói quen đọc sách lành mạnh trong đó có việc mua đồ gốc.
Có lẽ dừng ở đây là đủ rồi, đạo lý về đọc sách hơi nhiều mà bản thân hắn cũng chưa thể thực hiện được hết 😥 mà mục đích chính của bài viết này cũng chẳng phải để thanh minh cho chuyện đọc sách tải trên mạng mà chỉ muốn luyên thuyên và ba hoa vài thứ về chủ đề sách mà thôi.