Tự nhiên hôm nay hắn đọc được một bài viết về chuyện giao sữa đậu nành vào buổi sáng trong các chai thủy tinh vẫn còn tồn tại và được duy trì ở các hộ gia đình ở quận Hoàn Kiếm. Làm hắn chợt nhớ về ngày xưa, cái hồi nhà hắn còn ở Lê Văn Hưu, cũng từng sử dụng qua dịch vụ dạng này. Thế là lại hồi tưởng, lại viết và hoài niệm về một thức uống hay ho trong chai thủy tinh của Hà Nội xưa mà lâu lắm rồi hắn không còn dùng nữa. À thực ra chính xác phải là không còn uống loại đựng trong chai thủy tinh thì mới đúng chứ sữa đậu nành thì lâu lâu vẫn mua ở một nhà tự làm trong ngõ Thổ.
Hồi đó nhà cũ có một cái sân rộng có cây nhãn với một bậc thềm vươn khá dài ra đằng trước sân và đó là nơi những chai sữa đậu nành nóng hổi đặt vô vào mỗi buổi sáng. Thường những cô bác giao sữa này đi khá sớm trước cả khi nhà hắn tỉnh giấc. Vì có hôm tầm 6h30 mở mắt ra đã thấy những chai sữa mới được xếp gọn gàng bên bậc thềm nhà rồi, còn những chai cũ đã được lấy đi từ lúc nào không biết. Tất nhiên cũng có những hôm sữa tới muộn thường là do trời mưa bão hoặc vì một nguyên nhân bất khả kháng nào đó. Và đó thường là con số vô cùng nhỏ trong những năm tháng hắn còn có thể nhớ được hồi còn ở nhà cũ.
Sữa được đặt và trả tiền theo tuần, nếu hắn nhớ không nhầm thì hồi đó chỉ có 1000 tới 2000 VND một chai. Tất nhiên nếu xét theo vật giá thời đó, bát phở khoảng 7k và cơm bình dân khoảng 5k thì cũng gọi là tương đối rẻ chứ chưa đến mức siêu rẻ. Nhưng việc tuần uống vài ba lần hoặc bao cả tuần là chuyện có thể làm được với một gia đình bình dân ở Hà Nội thời đó. Vì thứ nhất một chai khá nhiều phải cả nhà uống hoặc chia ra mỗi nhà một nửa, chứ một người khó mà tiêu thụ hết một chai một ngày được, vì còn cho thêm đá và đường nữa. Nếu nhà nào lấy quen thì không cần tiền cược chai, còn các khách lẻ hoặc các hộ dân lâu lâu mới lấy thì sẽ phải trả thêm khoảng tiền cược chai, sẽ được trả lại khi nào trả chai. Như nhà hắn chẳng hạn, thì hầu như chưa bao giờ phải trả khoảng tiền này do đặc thù nhà thời ngày xưa có tới cả chục hộ sống trong một căn nhà chung sân, nên hầu như sáng nào cũng có sữa ở bậc thềm, không hộ này thì hộ kia đặt. Nên bác giao sữa cứ việc gia giảm số chai tùy vào số đơn và không sợ bị lấy mất chai.
Chai xanh rồi chai trắng với nút bằng bấc. Ngày xưa khi mà những bác bán sữa vẫn còn chở bằng xe đạp hoặc căng hải thì chai sữa này thường có màu xanh leo lét. Còn ngày nay hắn thấy họ đã chuyển qua chai thủy tinh trong, nhìn sạch sẽ rõ màu sữa trắng muốt bên trong và đi giao bằng xe máy với ba gác. Nút thì vẫn bằng bấc khá là chặt đấy nhé, nếu bé con hoặc người già tay yếu thì cũng hơi khó mở một chút so với các loại nắp chai vặn hoặc bật hiện nay. Cũng nhờ đựng trong chai thủy tinh dày nên sữa nóng rất lâu kể cả trong mùa đông, nhiều hôm hắn láu táu ra ngoài thềm lấy sữa mới cầm lên mà tí rớt vì nóng quá. À hình như cũng có lần hắn làm vỡ một chai rồi thì phải và tất nhiên sáng hôm sau không có chai để trả thì phải đền tiền cho bác giao sữa thôi.
Thơm ngon nóng hổi, bổ béo ngon lành nhưng sạch hay không thì cũng không biết được vì còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Nhưng cũng có hôm sữa bị hỏng do cả những nguyên nhân khách quan và chủ quan, chỉ cần nói với bác giao sữa vào sáng ngày hôm sau hoặc cuối tuần lúc trả tiền là họ bớt cho ngay chai đó, rất thoải mái chứ không kì kèo lấy lý do nọ kia đâu. Ở cái thời mà sữa bò là một sản phẩm xa xỉ chẳng phải nhà nào cũng có tiền mua thì sữa đậu nành là nguồn dinh dưỡng giá thành hợp lý cho người dân thành thị. Lại bổ sung tương đối canxi giúp phát triển chiều cao, dù sự thật là thế hệ của hắn ai cũng lùn tịt.
Mà ở cái thời thiếu thốn ấy, bạn biết không? Trẻ con ấy à chỉ cần ngày nghỉ hè được pha một cốc sữa đậu nành nhiều đường thêm tí đá là vui vẻ sung sướng hết một buổi rồi. Mùa đông thì cứ để nguyên, gia giảm thêm tí đường với một cái bánh bao nóng hổi bên cạnh vào buổi sáng là ngày hôm đó ấm no hạnh phúc rồi. Còn ở hiện tại với thật nhiều đồ ăn thức uống với bao thú vui giải trí thì một chai sữa đậu nành thủy tinh sẽ không còn nhiều giá trị như ngày xưa nữa, thậm chí còn mai một dần đi như cái cách giới trẻ quên lãng và không còn biết tới cái việc sáng sớm nhận một chai thủy tinh màu xanh trước thềm nhà nữa. Thế nên đọc được bài viết về chuyện ở đâu đó tại Hà Nội người ta vẫn còn giữ được cái thói quen mua sữa kiểu này hắn lại thấy một chút ấm lòng, một chút nao nao và một chút nhớ cái vị sữa đậu nành trong chai thủy tinh.
